| શ્રી પદ્મનાભસ્વામી મંદિરનું દાયકાઓથી બંધ ભોંયરું ખૂલ્યું અને મંદિર જગપ્રસિદ્ધ થઈ ગયું |
ભગવાન માટે પણ હવે કહેવું પડશે કે ક્યારેક એનેય છપ્પર ફાડકે અકલ્પનીય ઐશ્વર્ય મળી જાય છે. તિરુવનંતપુરમના પૌરાણિક શ્રી પદ્મનાભસ્વામી મંદિરમાંથી જે રીતે રૂપિયા લાખ કરોડનો ખજાનો મળ્યો છે એ જાણીને આખી દુનિયા અવાચક થઈ ગઈ છે. જાણકારોનો મત એવોય છે કે એન્ટિક વૅલ્યુ સાથે, માત્ર અત્યાર સુધીમાં મળી આવેલા ખજાનાનું મૂલ્યાંકન કરો, તો એની વૅલ્યુ ગણાઈ છે તેના કરતાં સો ગણી કહેવાય. વત્તા હજી તો મંદિરમાં આવેલા અંગ્રેજી અક્ષર બીથી ઓળખાતા ભોંયરાને કે છૂપા ખજાનાને ખોલવાનો કે કેમ એનો નિર્ણય લેવાયો નથી. સુપ્રીમ કોર્ટે હાલ તો તેની પર સ્ટે આપ્યો છે.
૧૯૨૨માં ઈજિપ્તમાં આવેલી સુપ્રસિદ્ધ તુતેનખામુનની કબર ખોલાઈ હતી. તે વખતે કાંઈક આવી જ રીતે અલભ્ય ખજાનો બહાર આવ્યો હતો. કબરમાંથી સોનાના સિક્કા એટલી મોટી માત્રામાં મળ્યા હતા કે એને ગણવા અશક્ય હોવાથી ગૂણીઓમાં ભરી ભરીને જોખવામાં આવ્યા હતા. શ્રી પદ્મનાભસ્વામી મંદિરમાંથી મળી આવેલો ખજાનો જોકે દરેક ધારણાને આંટી જનાર સાબિત થયો છે. દેશમાં આવેલાં વિષ્ણુ ભગવાનનાં ૧૦૮ અને કેરળમાં આવેલાં એમનાં અગિયાર પવિત્ર મંદિરમાંનું એક છે આ સ્થળ. મંદિરમાં આટલો જંગી ખજાનો આવ્યો ક્યાંથી? જાણકારો અને ઈતિહાસવિદો કહે છે કે જ્યારે તિરુવનંતપુરમ પર, ત્યારના ત્રાવણકોર રાજ્ય પર, ચેરા વંશના રાજાઓનું રાજ હતું ત્યારે મંદિરને આ ખજાનો મળ્યો. રજવાડી કર, ભેટ, લાંચ અને અન્ય રજવાડાંમાંથી લૂંટીને લવાયેલો દલ્લો, બધું પદ્મનાભસ્વામીને ધરાતું. એ ટુ એફ તરીકે ઓળખાતા અહીંના ખજાનામાં તો ઠીક, પાસેના તળાવમાં પણ અઢળક અમૂલ્ય ચીજો એ સમયમાં ખડકાઈ. તળાવમાં દલ્લો સાચવવા પાછળ રાજાઓનો આશય હતો દેવ દ્રવ્યને ટીપુ સુલતાન અને પછી અંગ્રેજોની નજરથી બચાવવાનો. સી ટુ એફ ભોંયરાં ભલે સમયાંતરે ખૂલતાં રહ્યાં આ મંદિરમાં, પણ એ અને બી ભોંયરાં તો સદી કરતાંય લાંબા સમયથી ખૂલ્યાં જ નહોતાં. આ તો એક જણે કેરળ હાઈ કોર્ટમાં ધા નાખી કે મંદિર જેની દેખરેખમાં છે તે રજવાડી પરિવાર એની સુરક્ષા કાજે સક્ષમ નથી, તેથી મંદિરનું સંચાલન સરકાર હસ્તક આપી દેવું જોઈએ, એ વાતમાંથી નવું પ્રકરણ શરૂ થયું. વાત સુપ્રીમ કોર્ટમાં પહોંચી ત્યારે મંદિરના ખજાનાનો કયાસ કાઢવાનો આદેશ અપાયો. સંચાલન સરકાર હસ્તક નહીં આપવાનુંય કોર્ટે ઠરાવ્યું. બસ, ખજાનો ખૂલ્યો અને પદ્મનાભસ્વામી તો તિરુપતિ બાલાજી અને શિરડી અને બીજાં કેટલાંય દેવસ્થાનો કરતાં વધુ શ્રીમંત છે તેની વાત જગજાહેર થઈ. કદાચ મંદિરનું સંચાલન કરનાર રજવાડી પરિવારનેય અત્યારે થતું હશે કે આપણા મંદિરમાં આટલી બધી સંપત્તિ હતી?!
અત્યારે જે મંદિર છે તેનું ખાતમુહૂર્ત ૧૫૬૬માં થયું હતું. આમ તો મંદિર એનાથીયે ખાસ્સું જૂનું છે, આઠમી સદી આસપાસનું. વાયકા એવી છે કે દિવાકર મુનિના તપ પછી ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ એમને દર્શન આપવા નટખટ બાળકરૂપે આવ્યા. મુનિ એમની મસ્તીથી ખિજાયા, દોડાદોડી થઈ, બાળક એક વૃક્ષ પાછળ સંતાયું અને વૃક્ષ પછી ધારાશાયી થયું. ધારાશાયી થતાંવેંત વૃક્ષ પરિવર્તિત થયું ગંજાવર કદની વિષ્ણુની શયનાવસ્થા સ્વરૂપની મૂર્તિમાં. મુનિની વિનંતીથી વિષ્ણુએ પોતાનું કદ તો નાનું કર્યું, પણ સાથે જણાવ્યું કે
અહીં જે મારું મંદિર બને તેમાં ત્રણ દ્વારેથી દર્શન કરનાર મોક્ષ પામશે. આ ત્રણ દ્વારેથી થતાં દર્શન છે વિષ્ણુના, શિવજીના અને બ્રહ્માના. એક ખાસિયત આ મંદિરની એ છે કે દેશનું આ એક જ એવું મંદિર છે જ્યાં વિષ્ણુ ભગવાનની શયનાવસ્થા, ઊભી અને બિરાજમાન ત્રણેય મૂર્તિ છે. મુખ્ય મૂર્તિ છે તો શ્યામલ, કેમ કે એના પર આયુર્વેદિક પદાર્થનો લેપ છે, પણ બાકી છાતી અને ચહેરા સિવાય એ આખી મૂર્તિ બની છે નક્કર સોનાની. અમૂલ્ય હીરા-મોતીનાં આભૂષણ તો અલગ. ઓરિજિનલ જે કાષ્ઠની મૂર્તિ હતી તે એક વાર વિષ્ણુ જ્યારે રજવાડી પરિવાર પર નારાજ થયા ત્યારે આગમાં ભસ્મીભૂત થયાનીયે વાયકા છે અને જે મૂર્તિ અત્યારે છે તેના પર શ્યામલ આવરણ ચઢાવાયું હતું ત્યારના મોગલ આક્રમણખોરોની નજરથી બચાવવા માટે.
નેપાળની ગંડકી નદીના કિનારેથી હાથીઓ પર લવાયેલા ૧૨,૦૦૦ શાલિગ્રામની બનેલી વિષ્ણુની મૂર્તિ અહીંનું એક વિશિષ્ટ આકર્ષણ છે. મંદિરમાં પ્રવેશનાર પુરુષોને કમર ઉપરનું અંગ ઉઘાડું રાખીને જ અહીં પ્રવેશ મળે છે અને બે પગ એકમેકથી જુદા હોય તેવાં વસ્ત્રો, જેમ કે જીન્સ, પેન્ટ, ચૂડીદાર વગેરે પહેરીનેય મંદિરમાં પ્રવેશ વર્જ્ય છે. હા, એના પર ત્યાંના સ્ટોર રૂમમાં પંદર રૂપિયા દઈને મળતું ધોતિયું પહેરીને પ્રવેશવાની છૂટ છે. મંદિરના ભોંયતળિયે નાટક શાળા પણ છે જ્યાં ઉત્સવો વખતે પ્રભુ માટે કથકલી નૃત્ય પણ યોજાય છે. જે બે ઉત્સવો અહીં ઊજવાય છે તે મલયાલમ પંચાંગ મુજબ મીનમ અને થુલમ માસમાં થાય છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો ઓક્ટોબર-નવેમ્બર અને માર્ચ-એપ્રિલમાં.
એક ઉત્સવ છે લક્ષદ્વીપમ, જે દર છ વરસે થાય છે. હવે પછી આ ઉત્સવ ઊજવાશે જાન્યુઆરી ૨૦૧૪માં. તેમાં ઉત્સવના નામ પ્રમાણે જ, એક લાખ દીવાથી આખું મંદિર ઝગમગી ઊઠે છે. મંદિરના પ્રાંગણમાં ગણપતિ, હનુમાન, નરસિંહ, કૃષ્ણ વગેરે ભગવાનનાં મંદિર પણ છે. ઉત્સવ વખતે નીકળતી શોભાયાત્રામાં વિષ્ણુ અને અન્ય ભગવાનની મૂર્તિને શહેરના શંકુમુગમ બીચ પર સ્નાન માટે વાજતેગાજતે લઈ જવાય છે. ભગવાનની પૂજા થાય છે પુષ્પોના અભિષેકથી. અરે હા, આ જે નામ છે તિરુવનંતપુરમ એ પણ પડ્યું છે અનંત પદ્મનાભના નામથી, જેનો અર્થ થાય છે ભગવાન અનંત પદ્મનાભનું પવિત્ર ધામ.
ભોંયરું નંબર બી ખોલવામાં અત્યારે અવઢવ એટલે છે કેમ કે એની પાછળ પણ વાયકા છે. એ મુજબ એની રક્ષા એક વિરાટ કોબ્રા કરે છે. આ ભોંયરું ખોલવામાં આવે તો એનો અનર્થ થાય, અશુભ થાય અને દરિયો આખા શહેરને ડુબાડી દે તેવી જૂની માન્યતા છે. આમાં કેટલું તથ્ય અને કેટલો વિશ્વાસ કરવો એ કાયદો નક્કી કરશે. રહી વાત કોબ્રાની, તો પચ્ચીસ વરસમાં છવ્વીસ હજાર નાગ પકડીને રેકોર્ડ કરનાર નાગ-નિષ્ણાત બી. સુરેશનો મત એવો છે કે ભોંયરાની અંધારી, ઓછા ઓક્સિજન, ઝાઝી જીવાતો અને ખૂબ ઉંદરોવાળી જગ્યામાં કોબ્રા આટલા દાયકાઓ સુધી જીવી શકે નહીં. એ સિચ્યુએશનમાં અસ્તિત્ત્વ ટકાવવાની ક્ષમતા તો સ્થાનિક ભાષામાં ચુરુટ્ટી તરીકે ઓળખાતા સર્પની જ છે. જે હોય તે, પણ ખજાનાના આવિષ્કારે આપણા સૌનું ધ્યાન ગઇકાલ સુધી ભાગ્યે જ જેની નોંધ લેતા હતા તેવા શ્રી પદ્મનાભસ્વામીના મંદિર તરફ વાળી દીધું છે. એકાએક એના વિશેની જાતજાતની વાતોય વહેતી થઈ ગઈ છે. હવે તો સૌએ સાઉથ ઈન્ડિયા જવાનું થાય ત્યારે નક્કી કરવું જ પડશે. ‘‘પદ્મનાભ સ્વામીના દર્શને તો જવું જ હોં!’’ |
ઓફ્ફબીટ એક્સપ્રેસ-કલ્પના જોશી
No comments:
Post a Comment